Íbúðaverð vegur þungt í verðbólgunni

Líkt og síðustu mánuði er það hækkandi íbúðaverð sem vegur þyngst til hækkunar vísitölunnar í október. Reiknaða húsaleigan hefur vegið þyngst til verðbólgu síðustu mánuði og hefur liðurinn hækkað um rúmlega 9% frá mars síðastliðnum. Samkvæmt okkar mælingu verður sama uppi á teningnum í október. Við teljum að reiknaða húsaleigan hækki um 1,1% milli mánaða (0,18% áhrif á VNV).

Undanfarna 12 mánuði hefur íbúðaverð á landinu öllu hækkað um 14,7% og hefur hækkunartakturinn ekki verið hraðari frá árslokum 2017. Reiknaða húsaleigan byggir á kaupsamningum yfir þriggja mánaða tímabil, í mælingu fyrir októbermánuð eru það kaupsamningar frá júlí-september. Samkvæmt mælingu okkar á íbúðaverði virðist því vaxtahækkun Seðlabankans í ágústlok ekki hafa teljandi áhrif á íbúðaverðið enn sem komið er.

Það eru ýmsar vísbendingar um spennu á íbúðamarkaði þessi dægrin og hefur Seðlabankinn lýst því yfir að til að ná verðbólgu niður þurfi að kæla íbúðamarkaðinn. Bankinn er byrjaður að taka í taumana með stýrivaxtahækkunum sem og öðrum aðgerðum. Fjármálastöðugleikanefnd innleiddi til að mynda reglur um hámark á greiðslubyrði í 35% af ráðstöfunartekjum fyrir alla aðra en fyrstu kaupendur í septemberlok og lækkaði hámarks veðsetningarhlutfall vegna íbúðakaupa úr 85% í 80% fyrir sama kaupendahóp í lok júní. Með þessum aðgerðum Seðlabankans gæti mesti verðþrýstingurinn því hjaðnað fremur fljótt. Það verður því fróðlegt að fylgjast með þróun markaðsins á komandi mánuðum.

Aðrir liðir sem hækka

Að húsnæðisliðnum undanskildum eru það ferðir og flutningar sem hefur mestu hækkunaráhrifin (0,19% áhrif á VNV) í spá okkar fyrir október. Þar má helst nefna eldsneytisverð sem hefur hækkað um rúm 14% frá ársbyrjun og mun samkvæmt okkar spá hækka um 3,8% á milli mánaða (0,12% áhrif á VNV). Heimsmarkaðsverð á eldsneyti hefur hækkað skarpt frá áramótum og hefur sú hækkun áhrif á dæluverðið hér innanlands eins og annars staðar. Þar má til dæmis nefna að tunnan af Brent-hráolíu kostaði tæplega 52 Bandaríkjadollara í ársbyrjun en kostar þegar þetta er ritað tæplega 83 dollara, sem jafngildir tæplega 57% hækkun.

Einnig gerum við ráð fyrir að flugfargjöld hækki á milli mánaða um 3,2% (0,05% áhrif á VNV). Síðustu tvo mánuði hefur flugverð lækkað sem að öllum líkindum er vegna áhrifa Delta-bylgju faraldursins. Nú er útlit fyrir að ferðavilji fólks sé aftur að glæðast og gerum við ráð fyrir að þessi liður hækki jafnt og þétt á næstu mánuðum. Þar hefur hækkandi eldsneytisverð einnig áhrif.

Aðrir liðir sem hækka í verði á milli mánaða eru matar- og drykkjarvörur um 0,3% (0,04% áhrif á VNV), húsgögn og heimilisbúnaður um 0,4% (0,03% áhrif á VNV) og heilsa um 0,4% (0,02%) þar sem verð á lyfjum hefur hækkað einkum vegna veikingar krónu á tímabilinu.

Verðbólga hjaðnar í byrjun næsta árs

Útlit er fyrir að verðbólga verði yfir 4,0% efri þolmörkum Seðlabankans enn um sinn. Í bráðabirgðaspá okkar gerum við ráð fyrir 0,3% hækkun í nóvember, 0,4% hækkun í desember og 0,2% lækkun vísitölunnar í janúar. Ef sú spá gengur eftir mun verðbólga mælast 4,7% í janúar. Í kjölfarið er útlit fyrir að verðbólga muni hjaðna nokkuð hratt niður fyrir efri þolmörkin og verða við 2,5% markmið Seðlabankans á lokafjórðungi næsta árs. Spá okkar hljóðar upp á 3,3% verðbólgu að jafnaði árið 2022 og 2,6% árið 2023 að meðaltali.

Forsendur þess að spá okkar gangi eftir er styrking krónu á komandi fjórðungum. Eins og við höfum margoft nefnt gerum við ráð fyrir að krónan eigi inni nokkra styrkingu þegar ferðamenn taka að streyma til landsins í auknum mæli. Á móti virðist ekkert lát vera á íbúðaverðshækkunum um þessar mundir sem gæti vegið til aukinnar og þrálátari verðbólgu en hér er spáð. Við í Greiningu Íslandsbanka teljum þó að Seðlabankinn muni halda áfram aðgerðum til að kæla íbúðamarkaðinn þar til hann kemst í ákveðið jafnvægi auk þess sem aukið framboð ætti að hjálpa til þegar fram líða stundir.

Við höfum þó einnig töluverðar áhyggjur af innfluttri verðbólgu um þessar mundir. Áhrif faraldursins á verðlag hafa verið með þeim hætti að verð á ýmsum vörum hefur hækkað meira en góðu hófi gegnir ásamt því að flutningskostnaður hefur aukist verulega. Þetta gæti leitt til þess að verð á ýmsum innfluttum vörum hækki hér á landi þrátt fyrir styrkingu krónu og verði ekkert lát á þeim hækkunum gæti innflutt verðbólga valdið því að verðbólga verði þrálátari en hér er spáð.

Lagalegur fyrirvari

Skýrsla þessi er tekin saman af Greiningu Íslandsbanka hf. (Íslandsbanki).

Upplýsingar í skýrslu þessari eru upprunnar frá innlendum og erlendum upplýsinga- og fréttaveitum, sem taldar eru áreiðanlegar, ásamt opinberum upplýsingum, eigin úrvinnslu Greiningar og mati á hverjum tíma. Upplýsingarnar hafa ekki verið kannaðar sjálfstætt af Íslandsbanka og ábyrgist bankinn ekki nákvæmni upplýsinganna, áreiðanleika eða réttmæti þeirra. Skoðanir höfunda geta breyst án fyrirvara og ber Íslandsbanka ekki skylda til að uppfæra, lagfæra eða breyta skýrslunni við breyttar forsendur.

Skýrslan er einungis birt í upplýsingaskyni og skal því ekki litið á hana sem ráðleggingu/ráðgjöf um að ráðast eða ráðast ekki í tiltekna fjárfestingu eða tilboð um að kaupa, selja eða skrá sig fyrir tilteknum fjármálagerningum. Íslandsbanki og starfsmenn bankans bera ekki ábyrgð á viðskiptum sem kunna að vera gerð á grundvelli þeirra upplýsinga sem fram koma í skýrslunni. Þeim aðilum sem hafa hug á viðskiptum er bent á að leita sér sérfræðilegrar ráðleggingar og kynna sér vel hina ýmsu fjárfestingarkosti sem í boði eru. Fjárfestingum fylgir ávallt fjárhagsleg áhætta og ber m.a. að hafa í huga áhættu vegna alþjóðlegra fjárfestinga og gengisflökts gjaldmiðla. Fjárfestingamarkmið og fjárhagsstaða fjárfesta er mismunandi. Bent skal á að árangur í fortíð er ekki trygging um árangur í framtíð.

Skýrslur og aðrar upplýsingar sem berast frá Íslandsbanka eru einungis ætlaðar til einkanota. Hvorki má afrita efnið, vitna í það né dreifa því, í heild eða að hluta, án skriflegs leyfis frá Íslandsbanka.

Skýrsla þessi er stutt samantekt og ber ekki að líta svo á að í henni sé að finna allar tiltækar upplýsingar um þau viðfangsefni sem hún fjallar um.

Eftirlitsaðili: Fjármálaeftirlitið (www.fme.is).

BANDARÍKIN

Skýrslu þessari eða afritum hennar má ekki dreifa í Bandaríkjunum eða til viðtakenda sem eru bandarískir ríkisborgarar í andstöðu við takmarkanir sem kveðið er á um í bandarískum lögum. Dreifing skýrslunnar í Bandaríkjunum kynni að teljast brot á þeim lögum.

KANADA

Upplýsingarnar í skýrslu þessari eru ekki ætlaðar til dreifingar eða útbreiðslu með neinum hætti í Kanada og því ber ekki að líta á þær sem fjármálaráðgjöf eða ráðleggingu um fjárfestingar í skilningi kanadískra verðbréfalaga.

ÖNNUR LÖND

Lög og reglugerðir í öðrum löndum kunna einnig að takmarka dreifingu skýrslu þessarar.