Stýrivextir Seðlabankans verða lægri en þeir hafa nokkurn tíma verið frá upptöku verðbólgumarkmiðs í byrjun aldarinnar. Seðlabankinn tilkynnti í morgun að peningastefnunefnd bankans hefði ákveðið að lækka stýrivexti um 0,25 prósentur. Meginvextir bankans, vextir á 7 daga bundnum innlánum, verða því 2,75% og hafa ekki verið lægri frá því verðbólgumarkmið var tekið upp 2001. Frá maí hafa vextir Seðlabankans samtals verið lækkaðir um 1,75 prósentur en þeir voru 4,5% fyrir ári síðan.

Svartsýnni á hagvöxt en bjartsýnni á verðbólgu

Yfirlýsing nefndarinnar er fremur stutt og laggóð í þetta skiptið en tekið er fram að að hagvaxtarhorfur fyrir þetta og næsta ár versna í nýrri þjóðhagsspá Seðlabankans sem birt var samhliða ákvörðuninni í morgun. Þjóðhagsspá bankans, sem birt er í Peningamálum, hljóðar upp á 0,8% hagvöxt í ár og 2,4% vöxt á næsta ári. Verðbólgu er spáð í 1,9% í ár og 2,1% á næsta ári. Til samanburðar hljóðaði síðasta spá bankans upp á 1,6% vöxt í ár og 2,9% á næsta ári á meðan verðbólguspáin var upp á 2,3% meðalverðbólgu í ár og 2,2% á næsta ári. Nýja spáin er því svartsýnni á hagvöxt og bjartsýnni á verðbólgu en fyrri spá. Lakari efnahagshorfur má fyrst og fremst rekja til erfiðari stöðu útflutningsatvinnugreina og versnandi fjármögnunarskilyrða innlendra fyrirtækja.

Hvað verðbólgu varðar kom fram á kynningarfundi í Seðlabankanum að ekki aðeins væri mæld verðbólga nú undir markmiði bankans heldur væru í raun allir metlar á verðbólgu og verðbólguvæntingar í samræmi við markmiðið. Það er gleðileg breyting frá fyrri tíð þar sem verðbólguskot í kjölfar gengisfalls hafði oftast mun langvinnari áhrif á væntingar og verðbólguþróun í kjölfarið. Þessi breyting gerir peningastefnuna áhrifaríkari og eykur svigrúm hennar.

Slökun felst í fleiru en vaxtalækkun

Taumhald peningastefnunnar, eins og það endurspeglast í raunvöxtum bankans, hefur heldur aukist undanfarið með hjaðnandi verðbólgu og stöðugri verðbólguvæntingum. Hækkun vaxtaálags á lánsfjármögnun fyrirtækja hefur aukið taumhaldið enn frekar. Á sama tíma virðist vera þörf fyrir meiri slaka í peningastefnunni en áður ef eitthvað er að okkar mati. Ný spá Seðlabankans um atvinnuleysi er svartsýnni en fyrri spá og hljóðar upp á 4,2% atvinnuleysi í ár og 3,7% að tveimur árum liðnum. Að sama skapi er gert ráð fyrir meiri framleiðsluslaka næstu misserin en áður.

Þá hlýtur spá um talsvert minni atvinnuvegafjárfestingu en áður að toga í sömu átt enda hefur vaxtastigið umtalsverð áhrif á vilja og getu til fjárfestingar á hverjum tíma. Það er því ekki útilokað að frekari lækkun stýrivaxta muni koma til fyrir mitt þetta ár. Í því sambandi var einnig áhugavert að Ásgeir Jónsson Seðlabankastjóri nefndi á kynningarfundinum að vel kæmi til greina að beita efnahagsreikningi bankans í ríkari mæli ef horfur versnuðu frekar, t.a.m. með slökun bindiskyldu á fjármálastofnanir og/eða breyttum lausafjárreglum.

Að því sögðu er vandséð hvernig það fer farsællega saman að auka slaka peningastefnunnar frekar án þess að til komi einhver slökun á þjóðhagsvarúðartækjum og öðru í regluramma fjármálafyrirtækja sem hindrar þau í að miðla lágum grunnvöxtum til heimila og fyrirtækja. Nú þegar hagstjórnarviðbrögð hins opinbera og Seðlabankans virðast loks ganga í takt og heimili og fyrirtæki virðast hafa sýnt talsvert meiri ráðdeild í aðdraganda niðursveiflunnar er það að mati okkar til óþurftar að þriðja hagstjórnarhjólið, þjóðhagsvarúðin, sé enn að ýta í gagnstæða átt.